V Międzynarodowe Dni M. K. Sarbiewskiego i Jego Academii

Pamięć o pochodzącym z Mazowsza jezuicie Macieju Kazimierzu Sarbiewskim, wybitnym poecie XVII-wiecznej Europy, uhonorowanym poetyckim Wawrzynem przez papieża Urbana VIII (1625), przeżywa renesans. Już po raz piąty, jak zwykle w maju, odbyły się Międzynarodowe Dni „polskiego Horacego” na jego ziemi rodzinnej oraz obrady Academii Europaea Sarbieviana z Sarbiewa.

V Międzynarodowe Dni ks. M. K. Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza” (8-10 maja), podobnie jak przed rokiem, rozpoczęły się w Płońsku-Poświętnem – dorocznym III Walnym Zgromadzeniem Academii Europaea Sarbieviana (AES). Stowarzyszenie to powstało w lipcu 2006, na plebanii w Sarbiewie (w KRS zostało zarejestrowane 2 stycznia 2007). Jego członkowie to zarówno lokalni twórcy, animatorzy kultury, duchowni i samorządowcy, jak też ceniące „polskiego Horacego” osoby z kraju i z zagranicy, w tym poeci i uczeni sarbiewolodzy. Wszyscy postawili sobie za cel (w przyjętym Statucie) nie tylko propagowanie twórczości literackiej i naukowej najwybitniejszego poety łacińskiego baroku ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, ale także przypomnienie wartości artystyczno-duchowych epoki baroku oraz krzewienie tradycji kulturowych i historycznych Mazowsza z czasów I RP.

Po niespełna trzech latach działania AES ma już się czym pochwalić. Jest prawnym właścicielem gruntu (0,444 ha) pod budowę „Dworu Sarbiewskich” w Sarbiewie, który zamierza uczynić światowym ośrodkiem twórczym, badawczym i muzealnym, pracującym nad literaturą i kulturą baroku poprzez pryzmat M. K. Sarbiewskiego. Działkę tę Academia nabyła po bardzo korzystnej cenie od samorządów (gminnego i powiatowego) w centrum wsi nad rzeką Raciążnicą - w historycznym miejscu, gdzie stał niegdyś dwór właścicieli Sarbiewa – czyli rodziny Sarbiewskich herbu Prawdzic. AES ma również koncepcję architektoniczną SARBINUM, opracowaną przez architekt Julię Karłowską z Warszawy – która zaprojektowała dwór w stylu mazowieckim wraz z oficyną (tj. przyszłą karczmą polsko-litewską z hotelikiem, mającą zarobić na utrzymanie ośrodka). Stowarzyszenie ma też inne sukcesy, jak wydany w trzech językach kolorowy folder, pocztówki z Dni M.K. Sarbiewskiego, swój hymn (kompozycja Ireny Podobas do ody Sarbiewskiego pt. Do źródła Sony), własne logo (prezent artysty Janusza Golika z Warszawy), pierwsze dary finansowe, a nawet Oddział AES w Niemczech (kolejne mają powstać w Wilnie i Rzymie). Udało się też wykonać projekt rewitalizacji istniejącego do dziś w Sarbiewie zabytkowego zespołu: kościoła, plebanii i cmentarza, a także przygotować i rozdać pierwsze legitymacje członkowskie AES. Academia zdołała zaskarbić już sobie życzliwość wielu środowisk, począwszy od samorządów wszystkich szczebli, poprzez liczne instytucje kultury (muzea, biblioteki, centra kultury), szkoły i uczelnie, parafie i Jezuitów, stowarzyszenia i organizacje społeczne, aż po najwyższe władze państwowe, z parlamentarzystami włącznie.

- O pięknej i cennej inicjatywie wskrzeszania pamięci o „polskim Horacym”, o atmosferze entuzjazmu i zaangażowania w pracy na rzecz tego wielkiego rodaka, dużo słyszałem. Pragnę pogratulować inicjatorom, a także dopomóc – powiedział wojewoda mazowiecki Jacek Kozłowski, obecny w MCK w Płońsku na uroczystej inauguracji V Międzynarodowych Dni ks. M. K. Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza”.

Pomoc ta jest bardzo potrzebna, bo Academia rozwija się, a nie ma nawet biura z prawdziwego zdarzenia (siedziba na plebanii jest wciąż niewyremontowana, mimo obiecanej pomocy samorządu powiatowego w Płońsku), jej członkowie pracują społecznie, zaś pracy coraz więcej. Jak poinformowała na Walnym Prezes Zarządu AES Teresa Kaczorowska, przygotowany dużym wysiłkiem własnym wniosek aplikacyjny o środki UE (w ramach RPO Woj. Mazowieckiego) na budowę Dworu Sarbiewskich, został odrzucony z powodów formalnych (nie mógł być dofinansowany, bo „podlega pomocy publicznej”, czyli potraktowano jako projekt komercyjny…). Nie udało się też pozyskać funduszy z MKiDN na dofinansowanie dokumentacji technicznej planowanej budowy. Wójt gminy Baboszewo Wiesław Przedpełski obiecał jednak szersze włączenie się lokalnego samorządu w działania AES (m.in. pomoc w nabyciu księgozbioru po śp. Tadeuszu Dłabiku), zaś prof. A.W. Mikołajaczak – złożenie grantu na fundusze, aby wydać dzieła „polskiego Horacego”, a także w organizacji wyjazdu jego śladami do Rzymu.

Academia Europaea Sarbieviana była i w tym roku głównym organizatorem rozpoczętych po III Walnym Zgromadzeniu V Dni ks. M. K. Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza” (przez pierwsze trzy lata rolę tę pełnił Ciechanowski Oddział ZLP, ich inicjator w 2005 r. - z okazji 410. rocznicy urodzin poety z Sarbiewa). W festiwal ten zaangażowało się jednak (i współfinansowało) aż 20 innych podmiotów wchodzących w skład Komitetu Organizacyjnego. Wśród współorganizatorów znalazł się w 2009 r. po raz pierwszy Zamek Królewski w Warszawie (M.K. Sarbiewski mieszkał w nim przez ostanie pięć lat swego życia), co przypomni, że „polski Horacy" był z nim związany i nada szerszego wydźwięku społecznego oraz prestiżu. Ta międzynarodowa impreza, którą honorowym patronatem objęli już drugi rok Marszałek Sejmu RP oraz Ordynariusz Diecezji Płockiej, zaś medialnym m.in. TVP Kultura i TVP Warszawa, objęła swoim zasięgiem aż pięć miejscowości (na terenie trzech powiatów): Płońsk, Sarbiewo, Rostkowo, Przasnysz i Ciechanów. Również w tym roku miała charakter zarówno literacki (spotkania pisarzy z czytelnikami, Noc Poetów, koncertach poetycko-muzyczne), naukowy (odczyty: prof. Jana Dzięgielewskiego i prof. Janusza Rohozińskiego), jak i edukacyjny (konkursy dla młodzieży, liczne uczestnictwo w koncertach poetycko-muzycznych, spotkaniach, wystawach, mszach św., itp.). W tegorocznych Dniach… uczestniczyli badacze, ludzie pióra, artyści i inni entuzjaści ożywienia chlubnej pamięci o „sarmackim Horacym”, którzy przybyli z Polski, Litwy, Niemiec, Francji, a nawet z USA. Byli wśród nich poeci, m.in.: Birute Jonuskaite (Wilno), Józef Pless (polsko-niemiecki), Krzysztof Karasek (Warszawa), Daniel Ratz (Płock), ks. dr Eligiusz Dymowski, OFM (Kraków), Teresa Kaczorowska, Stanisław Kęsik, Barbara Sitek-Wyrębek i Sławomir Zdun (Ciechanów), Krzysztof Turowiecki i Mariusz Polakowski (Przasnysz); badacze: prof. Aleksander W. Mikołajczak (UAM Poznań), prof. Jan Dzięgielewski (UKSW Warszawa), prof. Janusz Rohoziński (AH Pułtusk), dr Jacek Głażewski (UW, Warszawa), dr Jan Daniel Artymowski (Zamek Królewski w Warszawie), dr o. jezuita Stanisław Opiela (SJ Warszawa), dr Tadeusz Witkowski (USA) i wielu innych gości.

W programie tej międzynarodowej imprezy było w sumie: osiem koncertów (poetycko-muzyczny, trzy muzyki dawnej, dwa folklorystyczne, fortepianowy i muzyki barokowej), cztery konkursy „O Laur Sarbiewskiego", pięć spotkań autorskich z pisarzami, dwie wystawy fotograficzne, dwie uroczyste msze św., dwa wykłady profesorów, Noc Poetów. Rozstrzygnięte w tym roku cztery konkursy „O Laur Sarbiewskiego” to: V Ogólnopolski Konkurs Poetycki (w MCK w Płońsku, jury pod przewodnictwem jezuity o. dra Stanisława Opieli), V Konkurs Krasomówczy dla Młodzieży z Mazowsza (w Szkole Podstawowej im. M. K. Sarbiewskiego w Sarbiewie, jury przewodniczył prof. Janusz Rohoziński), IV Konkurs Plastyczny dla Młodzieży (w Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie, dyr. Stanisław Kęsik), III Konkurs Recytatorski Poezji M.K. Sarbiewskiego dla Szkół Podstawowych Gminy Baboszewo (organizatorem była Szkoła Podstawowa im. M. K. Sarbiewskiego w Sarbiewie – dyr. Mariusz Pasierowski i ks. Witold Godleś). Szerokie uczestnictwo w tych konkursach było bardzo budujące, podobnie jak fakt, że nagrody w nich fundowały różne podmioty: samorządy wszystkich szczebli, centra kultury, ZLP O/Ciechanów, szkoły, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku.

Siłą tegorocznych V Dni... były również koncerty. W czasie inauguracji – zorganizowanej jako Gali w sali kina MCK w Płońsku - ze wspaniałym recitalem wystąpił Grzegorz Turnau z zespołem. Artysta z Piwnicy pod Baranami jak zwykle zachwycił artyzmem, a nawet… jako showmen - do tego stopnia, że bisował kilkakrotnie, a widownia MCK w Płońsku pożegnała go po dwugodzinnym koncercie owacjami na stojąco. Przed jego koncertem rozstrzygnięto na scenie płońskiego MCK V Ogólnopolski Konkurs Poetycki. Prowadzący go aktor Stanisław Jaskułka recytował pięknie utwory laureatów: Krystiana Medarda Czerwińskiego z Ciechocinka (I nagroda), Frederica M.X. Meissonniera z Torunia (II nagroda), Grażyny Wolskiej z Płońska (III nagroda), dwóch równorzędnych wyróżnień: Bogusławy Tutajewicz z Sosnowca i Arkadiusza Stosura z Krakowa oraz wiersza o Płońsku Daniela Ratza z Płocka (wyróżnienie specjalne).

Podobnie gorąco przyjęto dwa koncerty poetycko-muzyczne w wykonaniu zespołu Pro Musica Antiqua z Olsztyna i Józefa Plessa (czytał utwory nagrodzone w konkursie). Odbyły się one po mszach św. w dwóch zabytkowych mazowieckich kościółkach: pw. św. Stanisława B. i M. w Sarbiewie oraz św. Stanisława Kostki w Rostkowie. Zespół Pro Musica Antiqua z Olsztyna zakończył też 9 maja tegoroczny, już II Festiwal Muzyki Barokowej w Płońsku – wspaniałym koncertem w kościele św. Michała Archanioła.

Bardzo się podobał również koncert pianistki Ireny Podobas podczas Nocy Poetów w MCK Płońsk, która przybliżyła utwory mało znanego, polsko-litewskiego artysty Mikolojusa Konstantinasa Ciurlionisa. Natomiast 11 maja, w Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, po odczycie prof. Jana Dzięgielewskiego z UKSW w Warszawie, pt. „Maciej Kazimierz Sarbiewski o Rzeczypospolitej i rodakach” (podobnie jak wiersze laureatów, zostanie on opublikowany w najnowszym numerze Ciechanowskich Zeszytach Literackich), można było wysłuchać koncertu wokalno-instrumentalnego w wykonaniu uczniów oraz nauczycieli Państwowej Szkoły Muzycznej II stopnia w Mławie i Filii w Ciechanowie. Był to koncert niezwykły, zwłaszcza oryginalna sopranistka, Anna Szostak, zachwyciła wszystkich.

Jak zwykle wzruszające momenty podczas tych trzech dni przeżywano „u źródeł”, czyli w Sarbiewie. W rodzinnej wsi „polskiego Horacego”, po rozstrzygnięciu konkursu krasomówczego - w którym, w pięknie jak zwykle udekorowanej sali gimnastycznej (w tym roku nawet z żywą gospodynią i jej kurą), udział wzięło 15 młodych oratorów z Płn. Mazowsza - uczniowie z rodzicami oraz nauczyciele Szkoły Podstawowej im. M. K. Sarbiewskiego przeszli ze sztandarem swojego patrona do kościoła. A za nimi uczestnicy imprezy… A wszystko w piękną majową pogodę, przy kwitnących przydrożnych bzach i sadach. Warto dodać, że konkurs krasomówczy wygrali w 2009 r.: Agnieszka Adamska (I LO Płońsk), Joanna Tomaszewska (I LO Płońsk) i Olga Michalska (Gimnazjum w Baboszewie). A potem w XVII-wiecznej, drewnianej świątyni modlono się wspólnie w intencji poety z Sarbiewa, a ciekawą homilię wygłosił o. franciszkanin, ks. dr Eligiusz Dymowski z Krakowa.

Dodać należy, że wszędzie lokalne samorządy gościły uczestników imprezy iście po staropolsku, a koordynowała ją Teresa Kaczorowska (prezes AES). Dla wielu odkryciem było miejsce urodzenia patrona młodzieży, św. Stanisława Kostki w Rostkowie, pow. Przasnysz, gdzie po mszy św. w intencji dwóch sławnych jezuitów oraz koncercie, podejmował wszystkich gościną w plenerze samorząd gm. Czernice Borowe, na czele z wójtem Zbigniewem Brzezińskim. Współorganizatorów i sponsorów było zresztą wielu, w sumie prawie 20, stąd warto ich wymienić: Academia Europaea Sarbieviana, Miejskie Centrum Kultury w Płońsku, Szkoła Podstawowa im. ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego w Sarbiewie, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, Miejska Biblioteka Publiczna w Płońsku, Parafie: Sarbiewo i Rostkowo, Związek Literatów Polskich Oddział Ciechanów, Urzędy Gminy: Baboszewo i Czernice Borowe, Muzeum Historyczne w Przasnyszu, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie, Urząd Miasta Płońsk, Starostwa Powiatowe Płońsk i Ciechanów, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie Oddział „Poświętne” w Płońsku, Zamek Królewski w Warszawie, Jezuici w Warszawie.

Żegnając się organizatorzy V Dni… i członkowie AES wyrazili nadzieję, że na IV Walnym Zgromadzeniu oraz VI Dniach M.K. Sarbiewskiego (w drugi weekend maja 2010), dowiedzą się, iż projekt budowy Dworu Sarbiewskich otrzymał większe wsparcie, a wtedy idea powstania SARBINUM w „sielskim siole” sławnego barokowego poety będzie już bliska, co przysporzy sławy Mazowszu i Polsce.

Teresa Kaczorowska

Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595-1640) był nazywany w Europie „polskim Horacym”, „sarmackim Horacym” albo „chrześcijańskim Horacym”. Urodził się w Sarbiewie, 10 km od Płońska. Z Mazowszem Płn. związany jest też poprzez Pułtusk, gdzie uczył się przez pięć lat w kolegium jezuickim (1612-1617), narodził się jako poeta (napisał pierwszą pieśń Do Narwi) i jako jezuita. Przebywając przez trzy lata (1622-1625) na studiach w Rzymie, ogłosił swoją słynną rozprawę O poincie i dowcipie. W wieku 30 lat wydał w Kolonii pierwszy zbiór liryk w j. łacińskim Lyricorum libri tres, który przyniósł mu europejską sławę. Papież Urban VIII uhonorował Sarbiewskiego wieńcem laurowym, porównywalnym dziś z Nagrodą Nobla. Jego wykłady w Rzymie też cieszyły się ogromną popularnością, korespondował z największym uczonymi i poetami Europy. O. Maciej K. Sarbiewski był również wykładowcą poetyki, filozofii, retoryki i teologii w kilku kolegiach jezuickich oraz w Akademii Wileńskiej, gdzie obronił dwa doktoraty, był profesorem, dziekanem i doradcą rektora. Ostatnie pięć lat życia spędził na Mazowszu. W 1635 r. został kaznodzieją królewskim na dworze Władysława IV Wazy, u którego cieszył się dużym uznaniem i zaufaniem. Zmarł nagle – 2 kwietnia 1640 r. w Warszawie, pozostawiając po sobie wiele tomów kazań, rozpraw i poezji, dziś niestety odchodzących, jak sam autor, w zapomnienie.

2009-05-13 - Krzysztof Turowiecki