VI Międzynarodowe Dni Ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego na Mazowszu

DEPTANIE PO SZCZĄTKACH „POLSKIEGO HORACEGO”
Tegoroczne Międzynarodowe Dni ks. jezuity Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, już szóste z kolei, miały najszerszy zasięg i najbogatszy program. Po raz pierwszy uczestniczył w nich Ordynariusz Diecezji Płockiej ks. biskup dr Piotr Libera. Nowością było również poznawanie śladów barokowego poety w Warszawie, gdzie odkryto że „polski Horacy” nie ma swojego grobu ani nawet tablicy i na warszawskich Powązkach chodzi się po jego szczątkach…

VI Międzynarodowe Dni ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza” (7-9 maja 2010), podobnie jak przed rokiem, rozpoczęły się w Płońsku-Poświętnem – dorocznym IV Walnym Zgromadzeniem Academii Europaea Sarbieviana (AES) . Warto przypomnieć, że Stowarzyszenie to powstało w lipcu 2006 r. na plebanii w Sarbiewie (w KRS zostało zarejestrowane 2 stycznia 2007). Jego członkowie (obecnie ponad 40) to zarówno lokalni twórcy, animatorzy kultury, duchowni i samorządowcy, jak też ceniące „polskiego Horacego” osoby z kraju i z zagranicy, w tym poeci i uczeni. Wszyscy postawili sobie za cel (w przyjętym Statucie) nie tylko propagowanie twórczości literackiej i naukowej najwybitniejszego poety łacińskiego XVII wieku ks.jezuity Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, ale także przypomnienie wartości artystyczno-duchowych epoki baroku oraz krzewienie tradycji kulturowych i historycznych Mazowsza z czasów I Rzeczypospolitej.

Celem strategicznym Academii jest zbudowanie dworu Sarbiewskich z oficyną w Sarbiewie i utworzenie w nim Muzeum Baroku, biblioteki, siedziby AES, a w przyległej do dworu oficynie - moteliku z restauracją sarmacką. Ma to być ośrodek twórczy, badawczy i edukacyjny, pracujący nad literaturą i kulturą epoki XVII wieku przez pryzmat M. K. Sarbiewskiego. AES jest już prawnym właścicielem gruntu (0,444 ha), którą nabyła od samorządów (gminnego i powiatowego) - w centrum Sarbiewa, w historycznym miejscu, gdzie stał niegdyś dwór właścicieli Sarbiewa, czyli rodziny Sarbiewskich herbu Prawdzic. AES ma również gotową koncepcję architektoniczną Sarbinum, opracowaną przez architekt Julię Karłowską z Warszawy, która zaprojektowała dwór w stylu mazowieckim wraz z oficyną (przyszłą restauracją z hotelikiem, mającą pomóc w utrzymaniu ośrodka).

AES, jako organizacja pozarządowa, nie ma jednak pieniędzy na powstanie inwestycji. Przygotowany dużym wysiłkiem własnym wniosek aplikacyjny o środki UE (w ramach RPO Woj. Mazowieckiego) na zbudowanie Sarbinum, został w 2008 r. odrzucony z powodów formalnych (potraktowany jako projekt komercyjny). Nie udało się też pozyskać funduszy z MKiDN na dofinansowanie dokumentacji technicznej planowanej inwestycji. Jak poinformowała na Walnym Prezes Zarządu AES Teresa Kaczorowska (autorka tekstu), w ostatnim roku władze Academii przygotowywały się do ponownego złożenia wniosku aplikacyjnego (na dwór, bez oficyny), w ramach drugiej tury ubiegania się o fundusze UE. Jednak z braku funduszy, naboru wniosków do maja 2010 nie wznowiono…

Miniony rok był dla Academii trudny pod względem finansowym. Całe szczęście, że doroczny festiwal popularyzujący M.K. Sarbiewskiego, czyli szóste z kolei Międzynarodowe Dni M.K. Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza”, wsparła funduszami unijnymi Lokalna Grupa Działania „Przyjazne Mazowsze” w Płońsku. Pomoże ona też urządzić w tym roku Izbę Pamięci w Szkole Podstawowej im. M.K. Sarbiewskiego w Sarbiewie - faktyczną siedzibę AES. Academia bowiem rozwija się, ale do tej pory nie ma nawet biurka (siedziba w zabytkowej plebanii jest wciąż niewyremontowana), a jej członkowie pracują społecznie. Mimo to Stowarzyszenie ma sukcesy. Zdołało wydać w trzech językach kolorowy folder, pocztówki z Dni M.K. Sarbiewskiego, otrzymało też pierwsze dary – finansowe i artystyczne – m.in. hymn (kompozycja Ireny Podobas do ody Sarbiewskiego pt. Do źródła Sony), własne logo (prezent artysty Janusza Golika z Warszawy). Utworzyła również dwa Oddziały AES poza krajem: na Litwie i w Niemczech (kolejny ma powstać w Rzymie). Poza tym prowadzi własną stronę internetową www.sarbiewski.eu i wykonała projekt rewitalizacji istniejącego do dziś w Sarbiewie zabytkowego zespołu: kościoła, plebanii oraz cmentarza. Władze AEs przygotowała także (i wręczyły członkom) pierwsze legitymacje członkowskie AES.

Academia ma szerokie ambitne i szerokie plany, dlatego zdołała zaskarbić sobie życzliwość wielu środowisk - począwszy od samorządów wszystkich szczebli, poprzez liczne instytucje kultury (muzea, biblioteki, centra kultury), szkoły i uczelnie, parafie i Jezuitów, stowarzyszenia i organizacje społeczne, aż po parlamentarzystów i najwyższe władze - w ubiegłym roku wojewoda mazowiecki Jacek Kozłowski, obecny na V Międzynarodowych Dni M.K. Sarbiewskiego obiecał pomoc władz państwowych.

Co roku, podczas Dni M. K. Sarbiewskiego, AES gości kogoś z Litwy. W 2010 r. przyjechała po raz pierwszy delegacja ze Żmudzi na Litwie, z Rejonu Kelme, na czele z wicemerem Zenonasem Mačerniusem i odpowiedzialnym za kulturę Algisem Krutkevičiusem. Przybyła też Dovilė Šinekutė – wicedyrektorka Centrum Kultury im. ks. M.K. Sarbiewskiego w Krożach, które mieści się w dawnym kolegium jezuickim w Krożach, ufundowanym w 1616 r. przez hetmana Jana Karola Chodkiewicza. W kolegium tym, w latach 1617-1620, zaraz po ukończeniu studiów filozoficznych w Braniewie, ale już jako professor academicus, wykładał poetykę i syntaksę Maciej Kazimierz Sarbiewski. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r. szkołę prowadzili karmelici. W latach 1817-1842 mieściło się tam gimnazjum, które przeniesiono do Kowna. Później kolegium popadało w ruinę, aż w 2008 r. potężny gmach odrestaurowano (w oparciu o środki unijne i samorządowe). Od 2009 r. dawne kolegium jezuickie w Krożach jest siedzibą Centrum Kultury im. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Algis Krutkevičius, który podczas Walnego Zgromadzenia AES, 7 maja 2010 r., przybliżył ośrodek w Krożach, podkreślił że jego celem jest promowanie dziedzictwa kultury baroku - poprzez muzykę, teatr, historię. W Krożach odbywają się konferencje naukowe, spektakle teatralne (uczniowie z całej Litwy przypominają poezję ks. Sarbiewskiego w języku litewskim), organizowane są dla młodzieży kursy w tym zakresie, także ze śpiewu operowego i retoryki. Centrum Kultury im. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego ma też pokaźną bibliotekę, niedługo zamierza swoje zbiory przenieść na nośniki elektroniczne, aby udostępnić je w formie wirtualnej. Ośrodek w Krożach planuje także otwarcie Muzeum Biskupstwa Szawelskiego, dysponuje również pokojami gościnnymi na 30 osób.

Centrum Kultury im. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego współpracuje na niwie upowszechniania dziedzictwa baroku z Uniwersytetem Wileńskim. Mamy podpisaną umowę w tym zakresie – mówił Algis Krutkevičius, deklarując otwartość i współpracę z AES, której nowo powołany Oddział istnieje na Uniwersytecie Wileńskim. Cała delegacja ze Żmudzi odbyła spotkania z lokalnymi władzami samorządowymi: miasta Płońska oraz wójtem gminy Baboszewo (na terenie której leży Sarbiewo).

Dzięki społecznemu wsparciu, mogło się odbyć w 2010 r. największe przedsięwzięcie Academii Europaea Sarbieviana - VI Międzynarodowe Dni ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza” . Rozpoczęły się one zaraz po IV Walnym Zgromadzeniu AES otwarciem wystawy malarstwa Stanisława Prokopczyka „Sarbiewo i okolice” (w „Sienkiewiczówce”) i galową Inauguracją w sali widowiskowej Miejskiego Centrum Kultury w Płońsku. Academia Europaea Sarbieviana była głównym organizatorem Dni, ale w festiwal ten zaangażowało się (i współfinansowało) aż 20 innych podmiotów wchodzących w skład Komitetu Organizacyjnego. Ta międzynarodowa impreza, pod honorowym patronatem Marszałka Sejmu RP oraz Ordynariusza Diecezji Płockiej, a medialnym m.in. TVP Kultura i TVP Warszawa, objęła w 2010 r. aż siedem miejscowości (w 2009 r. pięć): Płońsk-Sarbiewo-Baboszewo-Rostkowo-Przasnysz-Ciechanów-Warszawa) . Jak zawsze miała na celu przypomnienie postaci i dzieł ks. jezuity Macieja Kazimierza Sarbiewskiego (1595-1640) - jako pierwszego polskiego poety rangi europejskiej (uwieńczonego w Rzymie Wawrzynem Poetyckim przez Papieża Urbana VIII); a zarazem jako uczonego, profesora Akademii Wileńskiej, a także jako oratora, kaznodziei i doradcy króla Władysława IV Wazy (w latach1635-1640).

Dla przypomnienia wszechstronności „polskiego Horacego” Dni miały, jak zwykle, charakter zarówno literacki (odbyło się pięć spotkań autorskich z poetami w szkołach, Noc Poetów, koncerty poetycko-muzyczne), naukowy (wygłoszono sześć odczytów i prelekcji), jak i edukacyjny (konkursy dla młodzieży, liczne uczestnictwo w koncertach poetycko-muzycznych, spotkaniach, wystawach, msza św. w Sarbiewie, itp.). W tegorocznych Dniach uczestniczyli badacze, ludzie pióra, artyści i inni entuzjaści ożywienia chlubnej pamięci o „sarmackim Horacym”, którzy przybyli z Polski, Litwy, Niemiec, Czech, a nawet z USA. Odczyty w różnych miejscach wygłosili: prof. Kazimierz Braun z Uniwersytetu Stanu Nowy Jork (w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Płońsku), prof. Janusz Rohoziński z Akademii Humanistycznej w Pułtusku (w Szkole Podstawowej w Sarbiewie), dr Libor Martinek z Uniwersytetu w Opavie w Czechach (w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Płońsku), kustosz Lech Bobiatyński z Instytutu Filologii Klasycznej w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (Muzeum Historyczne w Przasnyszu), kustosz Daniel Artymowski z Zamku Królewskiego w Warszawie (Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie) oraz varsavianista Stefan Świetliczko z Warszawy (w trakcie wycieczki śladami M.K. Sarbiewskiego w stolicy).

Z kolei w pięciu spotkaniach literackich w szkołach, na terenie powiatów płońskiego i przasnyskiego, uczestniczyli zaproszeni poeci: Janina Osewska (Augustów), Barbara Wrońska i Szczęsny Wroński (Kraków), Józef Pless i Bernard Jundo (Niemcy), Zdzisław Łączkowski (Warszawa). Przybyli też inni literaci, badacze, dziennikarze z Płn. Mazowsza, m.in. z Ciechanowa: Stanisław Kęsik, Barbara Sitek-Wyrembek, Zenona Cieślak-Szymanik, Sławomir Zdun i Wiktor Golubski, prof. Juliusz Chrościcki i dr Jacek Głażewski z Uniwersytetu Warszawskiego, Barbara Krajewska (spod Mławy), Daniel Ratz (z Płocka), Krzysztof Turowiecki (z Przasnysza), pracownicy MCK w Płońsku na czele z jego dyrektorem Arturem Wiśniewskim oraz Jolantą Marzęcką oraz wielu innych.

W sumie odbyło się również pięć wspaniałych koncertów: muzyki rozrywkowej (Miejskie Centrum Kultury Płońsk), trzy koncerty poetycko-muzyczne (kościół w Sarbiewie, „Sienkiewiczówka” w Płońsku, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie), koncert muzyki barokowej (kościół św. Michała Archanioła w Płońsku). Wystąpili w nich znani artyści z Polski, głównie z Warszawy i Krakowa, m.in. Andrzej Sikorowski i Maja Sikorowska z zespołem, zespół „Canor Anticus”, prof. Marek Zalewski (śpiew, muzyka i wykonanie na lutni utworów M.K. Sarbiewskiego), aktorzy warszawscy: Stanisław Jaskułka, Barbara Bursztynowicz i Jacek Pacocha (recytacja poezji), zaś w spektaklu teatralno-muzycznym „Nie porzucaj nadziei" wystąpili krakowscy artyści Barbara i Szczęsny Wrońscy (poezja) oraz Janusz Grzesz (gitara, śpiew).

Podczas VI Międzynarodowych Dni Ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, tradycyjnie już, rozstrzygnięto także cztery konkursy „O Laur Sarbiewskiego". Najważniejszy z nich, VI Ogólnopolski Konkurs Poezji, skierowany do dorosłych, rozstrzygany jest zawsze podczas uroczystej inauguracji Dni w Miejskim Centrum Kultury w Płońsku. Prowadzący ją aktor Stanisław Jaskułka recytował pięknie utwory laureatów, tuż przed zaskakująco interesującym koncertem Andrzeja Sikorowskiego i Mai Sikorowskiej z zespołem. Tegoroczne jury w składzie: prof. Aleksander W. Mikołajczak (Poznań), ks. dr o. Krzysztof Dorosz SJ (Toruń) i dr Teresa Kaczorowska postanowiło przyznać I nagrodę (1000 zł) dla Katarzyny Zychli z Sieniawy Żarskiej, II nagrodę (700 zł) dla Wojciecha Roszkowskiego z Tykocina i III nagrodę (500 zł) dla Andrzeja Ziobrowskiego z Nowej Huty. Dwoma równorzędnymi wyróżnieniami uhonorowano Krzysztofa Kalisza z Piotrkowa Trybunalskiego i Dorotę Smułkowską z Warszawy. Wyróżnienie specjalne - za wiersz o Płońsku pt. „Fotografie z Poświętnego” - otrzymał Tomasz Kowalczyk z Lublina. Jurorzy podkreślili, że nagrodzone zestawy wierszy znacząco wyróżniały się spośród 56 nadesłanych, choć wybór nagród i wyróżnień nie był prosty. Jury musiało, nie bez żalu, odrzucić kilka ciekawych zestawów, gdyż nie spełniały warunków uczestnictwa w konkursie, tzn. nie zawierały przynajmniej jednego utworu inspirowanego twórczością ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Ponadto wśród zestawów, które nie zostały nagrodzone, znaleziono wiele dobrych, ale pojedynczych utworów. Jurorzy podkreślili, że konkurs odgrywa dużą rolę w przypomnieniu i krzewieniu twórczości sławnego, a zapominanego „polskiego Horacego” rodem z Mazowsza oraz poezji i kultury okresu baroku.

Podobną rolę odgrywają trzy pozostałe konkursy „O Laur Sarbiewskiego”, tylko skierowane do młodzieży z Mazowsza. Były to: VI Konkurs Krasomówczy (w Szkole Podstawowej im. M. K. Sarbiewskiego w Sarbiewie, jury przewodniczył prof. Janusz Rohoziński), V Konkurs Plastyczny (w Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie, dyr. Stanisław Kęsik), IV Konkurs Recytatorski Poezji M.K. Sarbiewskiego dla szkół podstawowych gminy Baboszewo (organizatorem była Szkoła Podstawowa im. M. K. Sarbiewskiego w Sarbiewie – dyr. Mariusz Pasierowski i ks. Witold Godleś). Wśród oratorów triumfowali uczniowie szkół średnich: Agnieszka Adamska, Julia Rychcik, Jakub Nowak (nagrody), Justyna Lewandowska, Aleksandra Dobrzyńska i Antonina Cieślińska (wyróżnienia). Szerokie uczestnictwo w tych konkursach było bardzo budujące, podobnie jak fakt, że nagrody w nich fundowały różne podmioty: lokalne samorządy, centra kultury, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, Związek Literatów na Mazowszu.

W Sarbiewie, rodzinnej wsi „polskiego Horacego”, odbywa się zawsze drugi dzień imprezy. Najpierw, w pięknie udekorowanej sali gimnastycznej Szkoły Podstawowej im. ks. M.K. Sarbiewskiego (w tym roku z żywym pastuszkiem i zaoranym polem), rozstrzygany jest konkurs krasomówczy i recytatorski. W tym roku udział wzięło w półfinale aż 19 młodych oratorów z Płn. Mazowsza, a także kilku młodych recytatorów poezji M.K. Sarbiewskiego. Potem uczniowie z rodzicami i nauczycielami przeszli ze sztandarem swojego patrona do XVII-wiecznej, drewnianej świątyni, gdzie modlili się wspólnie w intencji poety z Sarbiewa. Majowa pogoda była wyjątkowo piękna, słoneczna, z zapachem kwitnących bzów i sadów. W 2010 r. dzień ten był wyjątkowy także z dwóch innych powodów. Po raz pierwszy do Sarbiewa przybył Biskup Płocki ks. dr Piotr Libera, który koncelebrował mszę św. w intencji M.K. Sarbiewskiego i „u źródeł polskiego Horacego” wygłosił ważną homilię. Ponadto, po mszy św., pobłogosławił „Dąb Pamięci” śp. Senator dr Janiny Fetlińskiej. Dąb ufundowali i zasadzili nieopodal szkoły członkowie Academii Europaea Sarbieviana. Drzewku towarzyszy granitowy duży głaz, na którym zamontowano tabliczkę z wygrawerowanym napisem: „Dąb Pamięci Senator RP dr Janiny Fetlińskiej, która zginęła w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem w Rosji, 10 kwietnia 2010 r. Członkowie Academii Europaea Sarbieviana w Sarbiewie. Sarbiewo, 8 maja 2010 r.” . Tragiczna śmierć dr Janiny Fetlińskiej, która zginęła udając się do Katynia na uroczystości z okazji 70. Rocznicy Zbrodni Katyńskiej, jest bolesną stratę dla AES. Senator RP z Ciechanowa była członkiem Academii Europaea Sarbieviana, bywała na Dniach Sarbiewskiego, żywo interesując się jej sprawami. Zawsze kierowała się w życiu troską o kulturę narodową, dobrem Polski, a przede wszystkim regionu. W 2010 r. AES straciła również innego wielkiego przyjaciela, miłośnika poezji M.K. Sarbiewskiego - znanego aktora Wojciecha Siemiona. Dlatego przed rozpoczęciem Dni uczczono Ich Pamięć minutą ciszy.

Drugi dzień imprezy zakończył się w Płońsku. Po obiedzie zafundowanym przez lokalny samorząd w Baboszewie, Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Sienkiewicza zaprosiła wszystkich na Salonik literacki z prof. Kazimierzem Braunem z USA. Jego wykład o ks. Maksymilianie Kolbe wywołał szeroką dyskusję, bowiem największa świątynia w Płońsku, nieopodal biblioteki, jest pod wezwaniem tego duchownego. Pani dyrektor Miejskiej Biblioteki Bożena Kaliściak, zaangażowała się w br. w organizację Dni jeszcze bardziej – zorganizowała aż dwa spotkania z badaczami, a na koniec degustację przysmaków regionalnych. Dzień ten dopełnił jeszcze koncert w wykonaniu zespołu „Canor Anticus” z Warszawy w najstarszym, zabytkowym płońskim kościele św. Michała Archanioła, gdzie trwał finał III Festiwalu Muzyki Barokowej w Płońsku.

Nowością VI Międzynarodowych Dni Ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego „Chrześcijański Horacy z Mazowsza” była wyprawa do Warszawy - rano 9 maja - śladami M. K. Sarbiewskiego. Dzięki skarbnikowi AES Mariuszowi Pasierowskiemu, który wystarał się o sponsorowany autokar (firmy Jerzego Baranowskiego z Płońska), uczestnicy szóstej edycji Dni „polskiego Horacego” (również nauczyciele z Sarbiewa) mogli poznać „dom poety”, czyli Zamek Królewski, a także jego szlaki w stolicy, w tym mało znany wątek trzech pochówków M. K. Sarbiewskiego…

Po wnętrzach Zamku Królewskiego, gdzie przez ostatnie pięć lat życia (1635-40) Sarbiewski mieszkał jako kaznodzieja króla Władysława IV Wazy, oprowadził grupę kustosz Daniel Artymowski. Jedyną po sarmackim poecie pamiątką jest tam popiersie rodaka z Sarbiewa z brązu w Sali Rycerskiej (przedpokoju Sali Tronowej), wykonane na zamówienie Stanisława Augusta Poniatowskiego . Oczywiście nie licząc na Zamku portretów króla Władysława IV (1595-1648), kaplicy królewskiej, czy innych zamkowych sal, gdzie Sarbiewski bywał - niestety dziś już nieoryginalnych i mocno zrekonstruowanych.

Warto dodać, że Zamek Królewski w Warszawie jest od 2009 r. stałym partnerem imprezy. Dzięki tej współpracy, 17 października 2009 r., Pracownia Działań Muzealnych Zamku Królewskiego w Warszawie zorganizowała Dzień M.K. Sarbiewskiego na Zamku - w ramach cyklu „ Tu także inni godni naszej pamięci… Sławne postaci z zamkowych komnat i obrazów” – pod hasłem „Poeta Maciej Kazimierz Sarbiewski”. Uczestniczyło w nim kilkunastu członków AES, a program był bardzo ciekawy. Pierwszy wykład pt. „Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ na Mazowszu” wygłosiła prezes AES dr Teresa Kaczorowska; drugi – „Do mojej lutni... Poeta i jego tłumacz” – kustosz z BUW Lech Bobiatyński, a trzeci pt. „Laureaci. Od Sarbiewskiego do Miłosza” - dr Katarzyna Buczek z Warszawy. Oprawę muzyczną zapewnił prof. Marcin Zalewski (lutnia), zaś teksty M.K. Sarbiewskiego oraz innych literatów uwieńczonych w Rzymie, zaprezentowali aktorzy Teatru Atlantis. Kustosz Daniel Artymowski zapewnił, że Dni M.K. Sarbiewskiego na Zamku będą organizowane już każdej jesieni – najbliższe 23 października 2010 r.

Po zwiedzeniu Zamku, varsavianista Stefan Świetliczko, zaproszony przez AES przewodnik po stolicy (najpierw zaprezentował swoje badania w czasie Walnego Zgromadzenia AES w Płońsku), pokazał inne ślady po M.K. Sarbiewskim w stolicy. Zainteresowani poetą mogli na warszawskiej Starówce zobaczyć kolegium jezuickie (gdzie poeta bywał), zwiedzić archikatedrę św. Jana (gdzie wygłosił ostatnie kazanie i dostał wylewu krwi, a po kilku dniach zmarł - 2 kwietnia 1640 r.) oraz kościół oo. jezuitów (gdzie został pochowany). W podziemiach tej świątyni, obok katedry św. Jana, uwieńczony przez papieża Urbana VIII M.K. Sarbiewski spoczywał przez prawie 200 lat, choć jego szczątki nie zaznały spokoju. Trumna była szabrowana podczas potopu szwedzkiego, naruszana w czasie wojny północnej, Insurekcji Kościuszkowskiej, okupacji pruskiej, czy przez wojska Napoleona. Dziś w podziemiach jezuickiej świątyni nie ma śladu po słynnym pięknym nagrobku M.K. Sarbiewskiego, wyrzeźbionym przez Jana Kryńskiego. Dawną obecność szczątków barokowego poety upamiętnia tylko replika jego popiersia z Zamku Królewskiego.

Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r., świątynia przy ul. Świętojańskiej stała się kościołem szkolnym, podległym Komisji Edukacji Narodowej. W 1834 r. przejęli ją, mocno zniszczoną, oo. pijarzy, którzy podczas porządkowania grobów znaleźli trumnę ze szczątkami „Poety Laureatusa”. Poznali ją po mało czytelnym napisie „Po...Laur...S”. Z szacunku dla niego i jego dzieł, które wykładali w szkołach, przenieśli szczątki Sarbiewskiego ok. 1834 r. do swojego kościoła pw. św. Pryma i Felicjana na ul. Długą (dziś katedrę Wojska Polskiego). Jednak po kilku miesiącach (po upadku powstania listopadowego) na rozkaz władz carskich , które zaadoptowały ów kościół na cerkiew, zapakowano szczątki wszystkich zakonników (ok. 200) na furmanki i przewieziono skrycie, pod osłoną świtu, na cmentarz Powązkowski. „Polski Horacy” spoczywał tam w zbiorowej mogile z oo. pijarami – w odległości ok. sześciu metrów od ściany kościoła św. Boromeusza - aż do II wojny światowej. Niestety, mogiłę naruszoną przez hitlerowskie bombardowania, zlikwidowano w Polsce Ludowej. Dziś depcze się po szczątkach ks. Sarbiewskiego i oo. pijarów – w tym wielu zasłużonych jak choćby reformatora szkolnictwa ks. Stanisława Konarskiego – pod osłoną wyłożonej biało-szarą kostką alei cmentarnej. Tylko na ścianie kościoła św. Boromeusza wisi skromna tablica (z czasów Gomułki) informująca o skrytym pochówku, z nazwiskami kilku znanych osób, m.in. ks. Stanisława Konarskiego czy ks. Tadeusza Wagi. Wśród wymienionych nie ma jednak oraz uwieńczonego przez papieża Urbana VIII poety, jezuity ks. M.K. Sarbiewskiego.

Uważam, że Academia Europaea Sarbieviana weźmie na siebie obowiązek upamiętnienia swego sławnego rodaka tablicą na ścianie kościoła… – mówił Stefan Świetliczko, pokazując dokładne miejsce spoczynku poety z Sarbiewa i wyjaśniając szczegóły trzech jego pochówków. Członkowie AES przytaknęli. Zapalili też świecę na wyłożonej kostką alei, w najstarszej części warszawskich Powązek.

Prosto ze stolicy, w piękny majowy dzień, wycieczkowicze dobrnęli późnym popołudniem do Ciechanowa. W Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, odczyt pt. Przyjaciele czy rywale - Maciej Kazimierz Sarbiewski na dworze Papieża Urbana VIII w Rzymie, wygłosił kustosz Zamku Królewskiego w Warszawie, Daniel Artymowski. Towarzyszyli mu artyści: Barbara Bursztynowicz i Jacek Pacocha (recytacja utworów M.K. Sarbiewskiego) oraz prof. Marek Zalewski (muzyka i wykonanie na lutni).

Ostatnim punktem bogatego programu VI Międzynarodowych Dni M. K. Sarbiewskiego było ogłoszenie wyników V Konkursu Plastycznego „O Laur Sarbiewskiego” oraz otwarcie wystawy nagrodzonych prac w Kawiarni Artystycznej Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie. Triumfowali w tym roku uczniowie I Liceum Ogólnokształcącego im. Z. Krasińskiego w Ciechanowie: Ewa Ganze (I nagroda) i Małgorzata Szarlak (III nagroda). Drugą nagrodę zdobyła Magdalena Nowotka z Gimnazjum w Glinojecku.

Po uroczystej kolacji w Kawiarni Artystycznej długo jeszcze omawiano przebieg tego dużego, trwającego trzy dni festiwalu, w którym udział wzięło setki, a może tysiące mieszkańców Płn. Mazowsza. Towarzyszyło mu wiele imprez dodatkowych, jak wystawa poświęcona M.K. Sarbiewskimu w Miejskim Centrum Kultury w Płońsku, Festiwal Muzyki Barokowej w Płońsku, stoiska z wydawnictwami poetycko-literackimi. Wszędzie uczestnicy Dni spotykali się z ogromną gościnnością gospodarzy-współorganizatorów. Było ich w sumie prawie 20, stąd warto ich wymienić: Academia Europaea Sarbieviana, Miejskie Centrum Kultury w Płońsku, Szkoła Podstawowa im. ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego w Sarbiewie, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Muzeum Historyczne w Przasnyszu, Miejska Biblioteka Publiczna w Płońsku, Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie, Zamek Królewski w Warszawie, Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku, Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie Oddział „Poświętne” w Płońsku, Parafia Sarbiewo, Związek Literatów na Mazowszu, Jezuici w Warszawie, Urzędy Gminy: Baboszewo, Czernice Borowe, Urząd Miasta Płońsk, Starostwa Powiatowe: Płońsk i Ciechanów, Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie. Patronat medialny: TVP Kultura, TVP 3, Katolickie Radio Ciechanów, „Płońszczak Press”, „Czas Ciechanowa”, „Gość Niedzielny”. Jak zwykle, całość imprezy koordynowała prezes Academii - Teresa Kaczorowska.

Żegnając się członkowie Academii wyrazili nadzieję, że w 2011 r. - na V Walnym Zgromadzeniu AES (wyborczym!) oraz na VI Dniach M.K. Sarbiewskiego – otrzymają większą pomoc materialną, zarówno od samorządów, jak z funduszy UE. Wszak M.K. Sarbiewski pierwszym poetą europejskim był, do dziś nikt znad Wisły nie prześcignął „sarmackiego Horacego” w ilości poetyckich wydań i przekładów poza krajem. Jego sympatycy pragną nie tylko przyczynić się do powstania Sarbinum w „sielskim siole” sławnego barokowego poety, ale mają też wiele ciekawych planów, ważnych nie tylko dla regionu. Nie powinny one zostać zmarnowane.

Teresa Kaczorowska
(„Ciechanowskie Zeszyty Literackie”, nr 12, 2010)

2010-06-01 - Krzysztof Turowiecki